“Το 1944 βρίσκει τις εργατικές φτωχογειτονιές της Αθήνας σε αγωνιστικό αναβρασμό. Η αντιστασιακή δράση του λαού απέναντι στη ναζιστική κατοχή και τους ντόπιους συνεργάτες της δυναμώνει συνεχώς. Δίπλα στις κινητοποιήσεις και τους απεργιακούς αγώνες για την χορήγηση τροφίμων και το σταμάτημα της κατοχικής τρομοκρατίας οι κάτοικοι των συνοικιών οργανώνονται μαζικά στο ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ και την ΕΠΟΝ και αρχίζουν να εξοπλίζονται.
Στις 26 του Γενάρη απεργούν χιλιάδες δημόσιοι και τραπεζικοί υπάλληλοι, στις 4 Μάρτη παραλύουν οι συγκοινωνίες από την 24ωρη απεργία των σιδηροδρομικών υπαλλήλων ΣΕΚ και ΣΠΑΠ.
Οι Γερμανοί κατακτητές και η δωσίλογη κυβέρνηση Ράλλη ανησυχούν. Κύριος στόχος τους το ξήλωμα των αντιστασιακών οργανώσεων και το γονάτισμα των συνοικιών.
Εκείνο το Σάββατο 4 Μάρτη αρχίζουν οι χιτλερικές επιδρομές στις λαϊκές γειτονιές, με την προσπάθεια να εισβάλουν στην Κοκκινιά. Ο ΕΛΑΣ τους περιμένει και ξεκινάει η Ιστορική Μάχη της Κοκκινιάς.
Τα Μπλόκα ήταν η νέα μορφή βίαιου ελέγχου των συνοικιών όπου είχε κυριαρχήσει, πλέον, το ΕΑΜ και σε πολλές απ’ αυτές η παρουσία των κατοχικών δυνάμεων και των συνεργατών τους ήταν από τυπική έως και ανύπαρκτη. Επρόκειτο για τις εργατογειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά, από το Κερατσίνι και τη Δραπετσώνα μέχρι τη Νέα Ιωνία, κι από την Καισαριανή μέχρι τον Νέο Κόσμο (Δουργούτι), την Καλλιθέα, τη Δάφνη (Κατσιπόδι) και τον Υμηττό.
Τα ξημερώματα της 15ης Μαρτίου 1944 η Καλογρέζα γινόταν η πρώτη συνοικία του λεκανοπεδίου της Αττικής όπου πραγματοποιήθηκε Μπλόκο.
Απ’ τα μέσα Φλεβάρη υπάρχει η πληροφορία ότι οι ταγματασφαλίτες του Ντερτιλή και του Λάμπου θα κάνουν επίθεση στις εργατοσυνοικίες της Νέας Ιωνίας, Καλογρέζα, Σαφράμπολη κλπ. Ο ΕΛΑΣ της περιοχής, το 3ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ Αθήνας.
Οι ταγματασφαλίτες, καταφέρνουν ένα σημαντικό χτύπημα. Μετά από προδοσία ενός χαφιέ, δέχονται επίθεση στο σπίτι τους, στις 23 Φλεβάρη, τα αδέλφια Μπαρτζώκα, τον πολιτικό καθοδηγητή Στέλιο Μπαρτζώκα και τον καπετάνιο του λόχου Καλογρέζας Αλέξη Μπαρτζώκα. Στην συμπλοκή που ακολούθησε ο Αλέξης σκοτώνεται επί τόπου. Ο Στέλιος μεταφέρεται στο Χαϊδάρι και εκτελείται στις αρχές Μάρτη.
Τις μέρες αυτές οι ανθρακωρύχοι της Καλογρέζας βρίσκονται σε αγωνιστικές κινητοποιήσεις. Στις 14 Μάρτη επιτροπή εργαζομένων στα ανθρακωρυχεία καταθέτουν στην εργοδοσία αιτήματα των εργατών. Την ίδια μέρα σε σύσκεψη του κατοχικού υπουργού Εσωτερικών Αναστάσιου Ταβουλάρη με την ηγεσία των δωσιλογικών Σωμάτων Ασφαλείας αποφασίζεται η διενέργεια ερευνών και συλλήψεων «εν τω Συνοικισμώ Καλογραίζης και των πέριξ αυτού μικροσυνοικισμών την επομένην ημέραν».
Στη σύσκεψη συμμετείχαν ο Διευθυντής της Δ/νσεως Συντονισμού Χωροφυλακής Αντισυνταγματάρχης Νικόλαος Ταρσατόπουλος, ο Γεν. Διευθυντής Χωροφυλακής Υποστράτηγος Κατσιμπίρης, ο Διευθυντής Χωροφυλακής Συνταγματάρχης Γαλανός, ο Αρχηγός Χωροφυλακής Υποστράτηγος Γκίνης, ο Διευθυντής της Ειδικής Ασφάλειας Χωροφυλακής Υποστράτηγος Λάμπου, ο Διοικητής των Ταγμάτων Ασφαλείας Υποστράτηγος Ντερτιλής και ο Γερμανός αξιωματικός «παρά τω Υπουργείω» Μπος.
Αργά το βράδυ, γύρω στα μεσάνυχτα, μεγάλες δυνάμεις των ταγματασφαλιτών και το σύνολο των ανδρών της Ειδικής Ασφάλειας περικυκλώνουν τη Νέα Ιωνία, την Καλογρέζα, την Σαφράμπολη και το Ηράκλειο. Η Ειδική Ασφάλεια του Λάμπου έχει έτοιμο κατάλογο με ονόματα πρωτοπόρων εργατών, ΕΑΜιτών, ΕΠΟΝιτών και μελών του ΚΚΕ.
Πριν ακόμα ξημερώσει η 15 Μάρτη 1944 τα γερμανικά Es-Es, οι δολοφόνοι της Ειδικής Ασφάλειας με επικεφαλής τον Λάμπου, οι ταγματασφαλίτες γερμανοτσολιάδες με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Νικόλαο Πλυτζανόπουλο, χωροφύλακες με τον αρχηγό τους υποστράτηγο Γκίνο, ένα σύνολο πάνω από 2.000 εξαγριωμένων βανδάλων, με πυροβολισμούς, χειροβομβίδες, βρισιές σπρωξίματα και κλωτσιές ξεχύνονται μέσα στα σπίτια των αιφνιδιασμένων κατοίκων της συνοικίας. Ερευνες, συλλήψεις με υποδείξεις των κουκουλοφόρων καταδοτών και βασανισμοί για να μαρτυρήσουν τα στελέχη των αντιστασιακών οργανώσεων.
Συλλαμβάνουν τους άνδρες, τρομοκρατούν γυναίκες και παιδιά, μαζεύουν τους άνδρες που πάνε για την πρωινή βάρδια στα εργοστάσια. Λεηλατούν σπίτια και μαγαζιά. Στα λιγνιτωρυχεία, την ώρα που σχολάει η νυχτερινή βάρδια και βγαίνει από τις στοές, τους μαζεύουν όλους και συλλαμβάνουν τους περισσότερους. Τους οδηγούν, μαζί μ’ άλλους άνδρες από την Ελευθερούπολη, τη Σαφράμπολη, το Παναιτώλιο και άλλα σημεία της Νέας Ιωνίας με βρισιές, με κτυπήματα και υπό την απειλή των όπλων, στην πλατεία της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής, όπου βρίσκεται το τμήμα Χωροφυλακής της Καλογρέζας. Εκεί βρίσκουν βασανίζουν τον 19χρονο Παναγιώτη Μικρόπουλο που την προηγούμενη μέρα είχε πάει στο διευθυντή του ορυχείου να ζητήσει να ικανοποιηθούν τα αιτήματα των λιγνιτωρύχων. Του ζητούν να προδώσει συναγωνιστές του, αυτός αρνείται. Τον απομακρύνουν τον πάνε παρακάτω στο ρέμα και τον εκτελούν.
Ο αυτόπτης μάρτυρας, 20χρονος τότε αγωνιστής Νίκος Παπούδης που ο πατέρας του Μιχάλης Παπούδης εκτελέστηκε σε αυτό το μπλόκο, διηγείται:
«Επικεφαλής των Γερμανοτσολιάδων ο αρχιπροδότης και εγκληματίας Λάμπου, με άμεσους συνεργάτες, τους περιβόητους βασανιστές της Ασφάλειας Παρθενίου και Μόρφη.
Επιβλέποντες, τα αφεντικά τους 3-5 Γερμανοί Αξιωματικοί. Συγκεντρώνουν όλους τους άντρες από 18 χρονών και πάνω, σε δυο σημεία. Στην πλαγιά του Ηρακλείου, στο τέρμα της Ζωοδόχου Πηγής και στην πλαγιά του Καπιτωλίου στην Αλσούπολη. Έχουν στα χέρια τους καταλόγους, με εκατοντάδες ονόματα πατριωτών.
Τους καλούν να παρουσιαστούν. Πολλοί ακούνε τα ονόματά τους και βγαίνουν. Καμιά 20αριά τους πηγαίνουν στο πρόχειρο στρατοδικείο, που ΄χει στηθεί στην Ελευθερούπολη στον Παιδικό Σταθμό.
Μετά την πρώτη διαλογή μεταφέρουν του υπόλοιπους στο σημερινό χώρο της εκκλησίας Ζωοδόχου Πηγής.
Οι διαθέσεις του όσο πάνε χειροτερεύουν, διαβάζουν συνέχεια τον κατάλογο με τα ονόματα, κανείς δεν το κουνάει από τη θέση του. Οι τσολιάδες κουβαλάνε συνέχεια πατριώτες.
Κάνει την εμφάνισή του ο Αρχιπροδότης Λάμπου, άγριες οι διαθέσεις του. Φαίνεται καθαρά από το όλο παρουσιαστικό του. Εχει τα χέρια ψηλά και κρατάει την περιβόητη αλυσίδα που βασάνιζε τους πατριώτες για να μαρτυρήσουν. Εγκατέλειπε τα θύματά του, μόνο όταν δεν είχαν πια ψυχή.
Ανεβασμένος σε μια καρέκλα βγάζει λόγο. Δίπλα τα τσανάκια του με καταλόγους:
«Ακούστε ρε σεις. Ήρθα εδώ με τη βοήθεια της Παναγίας. Δεν θέλω να σας κάνω κακό».
Το πρόσωπό του, ο τόνος της φωνής του μαρτυρούν το αντίθετο.
«Θα διαβαστούν εδώ μερικά ονόματα. Αλίμονο του αν κάποιος ακούσει το όνομά του και δεν βγει».
Βγαίνουν πρώτα μερικοί γερόντοι. Ακολουθούν κι άλλοι, και με μερικούς ακόμα, που φέρανε οι Τσολιάδες, φτιάχνουν την πρώτη ομάδα.
Κανείς δεν φαντάζεται, ότι κάποιο μεγάλο κακό θα συμβεί. Καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για εκτέλεση, όταν ακούμε τη φωνή του Παρθενίου, που λέει: «Μερικοί άνδρες να βγουν για απόσπασμα». Τρέχουν καμιά τριανταριά. Ακούγονται πυροβολισμοί κι ομοβροντίες. Μέσα στις ομοβροντίες των όπλων, πιο ισχυρές, πιο δυνατές οι φωνές των πατριωτών που τα κορμιά τους δεν λένε να πέσουν:
ΖΗΤΩ η Ελευθερία
ΖΗΤΩ η Ελλάδα
Ζήτω το ΕΑΜ – Ζήτω ο ΕΛΑΣ
Ζήτω η ΕΠΟΝ – Ζήτω το ΚΚΕ
Ζήτω και Ζήτω.
– Μαρία παιδί μου – Κώστα, Νίκο, μητέρα. Οι αραιοί πυροβολισμοί της χαριστικής βολής. Μια – μια φωνή κι η τελευταία ανάσα του κάθε ήρωα κόβεται.
Με πιο άγριες διαθέσεις εμφανίζεται και πάλι ο Αρχιπροδότης Λάμπου. Κατάκοπος από την κούραση, γιατί κάποιον βασάνιζε και δεν έβγαινε τίποτα. Τον εγκατέλειψε, γιατί νόμιζε ότι πέθανε. Ο βασανισμένος γλύτωσε και ζει.
Φωνάζουν πολλά ονόματα. Κανείς δεν βγαίνει. Με μια κουστωδία περνάει μπροστά μας. Μα πάλι κανείς δεν βγαίνει. Αγριεύει, ουρλιάζει, φωνάζει, χειρονομεί, μα κανείς δεν το κουνάει από τη θέση του.
Φέρνουν τον ήρωα Γιώργο Χρυσαυγή. Φανερά πάνω του τα ίχνη των βασανιστηρίων. Φέρνουν τον Ορφέα Συρμαλόγλου, τους αδελφούς Παρασκευά Γιώργο και Παντελή. Πιστάγκωνα δεμένους. Φέρνουν κι άλλους. Κι έναν τραυματία αντάρτη του ΕΛΑΣ. Τους εκτελούν όλους. Πάλι η ίδια σκηνή. Πάλι οι ίδιες φωνές, οι ίδιες ζητωκραυγές και ο αριθμός 22 είναι γεγονός. Καλογρεζάνοι 20, ένας Σαφραμπολίτης ο Αντάρτης Αναστασίου, που καταγόταν απ’ τα Μεσόγεια και ο Ιταλός Μπελεγρίνο Αντώνιο.
Πολλοί από τους σημερινούς κατοίκους – παιδιά τότε – έβλεπαν την σκηνή των εκτελέσεων, κρυμμένοι πίσω από τα σπίτια και τις παράγκες.
Αφρίζουν από λύσσα οι προδότες και πρώτος απ’ όλους ο Λάμπου. Πηγαινοέρχεται, βρίζει, φωνάζει, ουρλιάζει μα κανείς δεν δείχνει να τον υπολογίζει.
Πάλι διαβάζουν ονόματα, πάλι ακούγονται τα ίδια και τα ίδια, κανείς δεν το κουνάει από τη θέση του. Πάλι μας βγάζει λόγο: «Σηκωθείτε όλοι όρθιοι κι ακούστε» (ανεβασμένος στην καρέκλα). Δίπλα ο Διοικητής της Καλογρέζας Μπουρίκος. «Θα περάσετε όλοι από δω μπροστά μας, κι όσους γνωρίζει ο Διοικητής, θα πάνε απ’ εδώ κι όσους όχι, απ’ εκεί».
Με υψωμένο το κεφάλι περνάνε όλοι μπροστά του. Έκαναν διαλογή. Γέμισαν καμιόνια φορτηγά με 150 πατριώτες, και το καραβάνι παίρνει το δρόμο για το Χαϊδάρι. Πολλούς έστειλαν στα στρατόπεδα της Γερμανίας. Άλλους εκτέλεσαν στο Δομοκό και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας. Λίγοι έζησαν. Τρεις με τέσσερις γύρισαν στην Καλογρέζα.
Ώρα 2.20, τυπικά το μπλόκο είχε τελειώσει. Η τρομοκρατία όμως συνεχίζεται.
Οι οικογένειες των θυμάτων κουβαλάνε τους νεκρούς στα σπίτια τους με τη βοήθεια συγγενών και φίλων. Η Οργάνωση έφτιαξε τα φέρετρα και φρόντισε για τη ταφή.
Η εκκλησία όμως αρνείται να τελέσει την νεκρώσιμη ακολουθία.
Το Νεκροταφείο είναι ζωσμένο από εκατοντάδες Τσολιάδες με προτεταμένα τα όπλα. Έτσι, με δυο-τρία λόγια του παπά, θάβονται οι Ήρωες του Μπλόκου…»
(από το «Ιωνιώτες Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης»)
Οι Εκτελεσμένοι του πρώτου μεγάλου Μπλόκου, τα ονόματα των οποίων αναγράφονται στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στην Καλογρέζα:
1.Ανδριώτης Ευάγγελος 34 ετών
2.Αργυρόπουλος Δημήτριος 25 ετών
3.Αρτινιάν Νικόλαος 26 ετών
4.Βουτσάς Κωσταντίνος 18 ετών
5.Γεωργίου Κωσταντίνος 18 ετών
6.Καλοειδής Ιωάννης 32 ετών
7.Καμίνης Γεώργιος 28 ετών
8.Κανάκης Μιχαήλ 33 ετών
9.Κοντόπουλος Κωσταντίνος 30
10.Λασκαρίδης Γεώργιος 26 ετών
11.Μαυρίδης Αιμίλιος 27 ετών
12.Μικρόπουλος Παναγιώτης 19 ετών
13.Μινόπουλος Κωσταντίνος 52 ετών
14.Πανταλέων Αναστάσιος 28 ετών
15.Παπαδημητρίου Γεώργιος 26 ετών
16.Παρασκευάς Γεώργιος 26 ετών
17.Παρασκευάς Παντελής 24 ετών
18.Παπούδης Μιχαήλ 60 ετών
19.Σοφιανόπουλος Γεώργιος 17 ετών
20.Συρμαλόγλου Γεώργιος 28 ετών
21.Χρυσαύγης Γεώργιος 27 ετών
22.Πελεγκρίνο Αντώνιο, Ιταλός”
Σήμερα 78 χρόνια μετά την ηρωική θυσία των 22 παληκαριών μπροστά στον κίνδυνο της γενίκευσης ενός νέου ιμπεριαλιστικού πολέμου σε παγκόσμιο επίπεδο, μετά την απαράδεκτη εισβολή του ρωσικού στρατού στο έδαφος της Ουκρανίας για τα συμφέροντα από τη μία μεριά της ρώσικης πλουτοκρατίας και των ουκρανικών και αμερικανο-ευρωενωσιακών νατοϊκών οικονομικών συμφερόντων από την άλλη με θύμα τον ουκρανικό λαό για το ξαναμοίρασμα των πλουτοπαραγωγικών πηγών και των εμπορικών – ενεργειακών δρόμων οφείλουμε να σταθούμε αλληλέγγυοι με τους εργαζόμενους λαούς όλου του κόσμου΄, με αυτούς που στέλνονται στα πεδία των μαχών και σκοτώνονται «για τ΄ αφέντη το φαϊ» απαιτώντας τώρα το σταμάτημα του πολέμου, την απεμπλοκή των χωρών μας από τους νατοϊκούς σχεδιασμούς, το κλείσιμο των στρατιωτικών βάσεων που εγκυμονούν τεράστιους κινδύνους για την ίδια μας την ύπαρξη, παλεύοντας ταυτόχρονα αδελφωμένοι για μία κοινωνία που ο κάθε λαός να είναι ο ίδιος κυρίαρχος του πλούτου που παράγει.
Τιμούμε τους ήρωες εργάτες του μπλόκου της Καλογρέζας απαιτώντας από το δημοτικό συμβούλιο της Ν. Ιωνίας με απόφασή του:
- Η 15η Μαρτίου να τιμάται με ιστορικές εκδηλώσεις μνήμης και στον χώρο των σχολείων και στον χώρο του μνημείου των εκτελεσμένων από τους μαθητές των σχολείων της πόλης μας.
- Να απαλλοτριωθεί ο χώρος των ανθρακωρυχείων για τις ανάγκες των κατοίκων, να ανακηρυχτεί ιστορικός χώρος, να αναγερθεί μνημείο προς τιμήν των ανθρακωρύχων για την προσφορά τους στον ταξικό και εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, αφού οι περισσότεροι εκτελεσμένοι του μπλόκου, μέλη του ΕΑΜ της ΕΠΟΝ και του ΚΚΕ, ήταν εργάτες στα ανθρακωρυχεία της Αλσούπολης.
Το Δ.Σ. αντί για στεφάνι στη μνήμη των εκτελεσμένων του μπλόκου καταθέτει το αντίτιμο στο ταμείο του παραρτήματος Ν. Ιωνίας του αντιστασιακού σωματείου Π.Ε.Α.Ε.Α-Δ.Σ.Ε. ως οικονομική ενίσχυση. Προσφέρει με τα άλλα συνεργαζόμενα σωματεία χρηματικό ποσό για την κατασκευή αναμνηστικής πλακέτας και συνδιοργανώνει ιστορική-πολιτιστική εκδήλωση για την τοποθέτησή της την Κυριακή 20 Μαρτίου 2022 στις 12.00 στον χώρο των ανθρακωρυχείων (πρώην ΑΛΤΕΚ), καλώντας τους συναδέλφους μας, γονείς, μαθητές και νεολαία να δώσουν μαζικό αγωνιστικό «παρών».
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΝΤΙΑΝΑ ΛΙΑΚΟΥ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΙΜΕΡΤΖΟΓΛΟΥ